Omweg naar Noorwegen

‘Sierra Tango Alfa November India Sierra Lima Alfa Sierra. Sierra Tango Echo Victor Echo Romeo Lima Yankee November Charlie Kilo.’ Ik spel de naam van mijn schipper. ‘Papa Alfa Tango, Papa Alfa November India Charlie Kilo.’ De naam van de boot. Dan nog ons adres en namen van de bemanning. We lopen Harwich aan, ik ben aan de telefoon met de National Yachtline en dat voelt een beetje als een mondeling examen….

Je leest het goed, we zijn in Groot-Brittannië! Dat sinds de Brexit niet meer tot Europa behoort en waar we nu moeten inklaren… We gaan het volgens het boekje doen.

In het kort. Formulier e-C1331 invullen en mailen, gele Q-vlag hijsen van zodra in territoriale wateren (12 mijl uit de kust), telefonisch contact opnemen met de National Yachtline bij aankomst, na goedkeuring door Border Force Q-vlag strijken, klaar.

En nu in het echt. Het begint al bij het invullen van het document. Welke zeiler kent nu op voorhand tijdstip van aankomst in uren, minuten en seconden? En wat vul je in bij ‘ARRIVAL BERTH’ als je afmeert aan een ponton zoals dat van Halfpenny Pier in Harwich? Ik probeer ‘unknown’, wat het systeem probleemloos aanvaardt. Bij het vak ‘UN LOCODE OF DEPARTURE PORT’ weet ik het ook even niet. Google leert me dat UN/LOCODE een internationale vijfletterige code is voor plaatsnamen. BE OST voor Oostende, GB HRW voor Harwich. Daarna geeft mailen van het document via de link met mailadres een foutmelding. Zelf het mailadres intypen lukt wel. Er komt een mail terug met daarin volgende zin: ‘On arrival, please continue to contact the National Yachtline on 03000 123 2012 for clearance purposes.’ Ik stop het nummer alvast in mijn telefoon.

Maar van zodra ik bij mobiel bereik probeer te bellen, hoor ik enkel fluittonen alsof ik naar een faxnummer bel. Ik kijk er het formulier nog eens op na en lees daar 0300 123 2012, een nulletje minder…

De stem aan de andere kant van de lijn vraagt me exact alles wat ik eerder invulde op het digitale formulier, mét de vraag om het te spellen… En zegt daarna dat Border Force contact zal nemen. Nét tijdens het afmeren gaat de telefoon, opnemen kan even niet. Terugbellen ook niet, want de oproep was anoniem…

Gelukkig hangt het nummer van Border Force uit op het ponton. Een vriendelijke stem vraagt naar de reden van ons bezoek, holiday dus, en naar de duur van ons verblijf, voorlopig nog onbekend, zeg ik. ‘Geen probleem, u wordt zo teruggebeld.’ Even later opnieuw Border Force, een andere stem. Nog wat vragen over onze geplande reis. Ik zeg dat we eigenlijk naar Noorwegen willen, maar via de Engelse oostkust komen omdat de wind tegenzit. En dat we nu nog niet weten wanneer en welke havens we zullen aanlopen. En dat we ongevéér een week zullen blijven. Stilte. ‘En keert u na een week terug naar Nederland?’ vraagt hij dan. ‘Euh, we zijn Bélgen en nee, we gaan naar Noorwegen…’ ‘Ok, prima’. Of ik dan nu de Q-vlag mag strijken? Stilte. ‘Wat bedoelt u?’ vraagt de stem. Of ik de gele vlag naar beneden mag doen, nu we telefonisch ingeklaard zijn? De persoon aan de lijn weet het niet. ‘U wordt zo teruggebeld.’ Kwartiertje later heb ik Border Force weer aan de lijn. ‘Ja hoor, mevrouw, Q-vlag kan naar beneden, u mag aan wal, heel erg welkom en geniet van uw verblijf!’

We hebben een gast aan boord, een collega van Las. Eric hoefde geen twee keer na te denken toen Las hem over onze zeilplannen sprak en voorstelde een stukje mee te zeilen. Maar ons nareizen tot ergens in Noorwegen om daar wat zeilend te hoppen, is niet wat hij wil. Hij wil proeven van zeezeilen. Hoogzeezeilen. Een oversteek naar Stavanger, waarom niet…

Maar wat Eric na een paar uur op zee vooral proeft zijn zout en braaksel… Helaas, zeeziekte is zijn deel maar Eric is taai en komt er snel doorheen. En nee, hij stapt niet af in Harwich na 80 mijl scherp aan de wind…

Hij heeft er zin in en toont zich een fijn bemanningslid, ook al is zijn zeilervaring beperkt. De tweede tocht brengt ons naar Lowestoft, waar het liggeld high is en het waterpeil zo low dat we bij laagtij een stukje in de modder zakken.

Tocht drie wordt een fikse sprong tot het mooie Whitby, mét nachttocht. De leercurve van Eric is steil. Hij is helemaal zee-vast geworden, klaagt geen moment over de koude, lust alles en beschikt over een MacGyver-waardig probleemoplossend vermogen!

Tocht vier brengt ons tot Peterhead, Schotland. Even twijfelen we om de haven niet aan te lopen en de oversteek naar Stavanger te maken, -we hebben er de geknipte crew voor-, maar plotse dikke mist en kou jagen ons toch naar binnen. En hier scheiden onze wegen met Eric, na een week intens zeilen…

Hij trekt verder met de rugzak, stukje Schotland zien. Wij vertrekken met gunstige wind naar Noorwegen, zo’n 250 mijl noordoostwaarts.

O jee, de formaliteiten! Ik open mijn als Excel bewaarde e-C1331 van aankomst, vervang arrival door departure, pas vertrekhaven en bestemming aan en wis de lijn met de gegevens van Eric. We kwamen met drie het land binnen, we vertrekken met twee. ‘Zouden daar vragen bij komen’, vraag ik me af, als ik het nummer van de National Yachtline intik. ‘Sierra Tango Alfa November…’ Naam schipper en naam boot zijn deze keer voldoende. Bestemming NO SKU, Skudenes, Noorwegen, ook goed. Geen vragen over crew. ‘Have a safe crossing!’ klinkt de vriendelijke stem. Al mijn punten.

Een brevet halen dat je niet nodig hebt…

Verspreid in het ouderwetse lokaal staan tien, twaalf kleine vierkante tafeltjes, op elk tafeltje een pc. Ik neem plaats. Vóór me, op het scherm, licht een vakje op. Met een mengeling van zenuwachtigheid en strijdlust die me aan examentijden van járen geleden doet denken, tik ik het nummer in dat op het formulier staat. De eerste vragen verschijnen op het scherm…

Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk wel dat ik het kan…

Hubris noemden de oude Grieken het. Overmoed. Blindelings in je ongeluk lopen omdat je denkt het beter te weten. Uit de mond van Pippi Langkous klinkt het grappig, op zee is het stom. Je moet een beetje weten waar je mee bezig bent. Maar in België mag je, als je niet voor je beroep vaart, je boot minder dan 15m lang is en minder snel dan 20km/h, de Noordzee op zonder diploma of brevet. Je boot moet geregistreerd zijn en over verplichte uitrusting beschikken en ook voor het gebruik van marifoon of radar zijn certificaten verplicht. Maar voor de bestuurder is in België geen enkel bekwaamheidsbrevet vereist. ‘Als u dat wenst, kunt u echter een examen afleggen om een brevet te verkrijgen’, zo meldt onze Federale Overheidsdienst Mobiliteit. Als u dat wenst.

Je kan vier brevetten halen in België. Er zijn het Beperkt stuurbrevet en het Algemeen Stuurbrevet. Van zodra je die behaald hebt, kan je zonder bijkomend examen een ICC (International Certificate for operators of pleasure Craft) aanvragen, een internationaal vaarbewijs dat in de meeste Europese landen wordt erkend. En dan zijn er nog de brevetten van Yachtman en Yachtnavigator. Een ICC heb ik, Yachtman nog niet. Strikt genomen heb ik het ook niet nodig… Maar een mens moet wat in de winter.

En er is nog iets. Nog nooit hadden we toegang tot zo veel informatie als nu. Over om het even welk onderwerp zijn er boeken, tijdschriften, websites, apps, forums, youtube filmpjes, blogs… Vaak lezen we ons snel en diagonaal een weg door die overvloed aan informatie, zappen en swipen van de hak op de tak en hebben het gevoel veel te weten over heel veel dingen. En wanen ons slim.

‘Ik heb het ergens gelezen, dus ik denk wel dat ik het weet’, zou een digitale Pippi Langkous zeggen.

Maar als er een examen volgt wordt het anders. Dan is even doorlezen niet meer voldoende, je moet het ook onthouden… Navigatie, meteo, reglementen, lichten en dagmerken, bebakening, stroming, getijden, EHBO. Over het nut van dit alles instuderen zijn de meningen vast en zeker verdeeld. Maar ik vind het wel een uitdaging en de druk van een examen net motiverend.

Ik schrijf me in bij de Vlaamse Vaarschool die me in zeven avonden door de leerstof loodst. Een deel is theorie, een deel zijn praktische oefeningen op papieren kaarten.

Peiling met verzeiling is daarbij de oefening der oefeningen, de ogen van onze lesgever gaan er van blinken. Alles van ouderwets navigeren op papier komt hier samen. Nuttig of niet, daar kun je over discussiëren. Want de hoogtechnologische toestellen aan boord doen het sneller en preciezer, en hoe simpel is het niet om een digitaal lijntje te trekken op plotter, tablet of laptop, af te lezen hoeveel mijl het is, hoeveel graden je moet varen en wanneer je er zal zijn… Maar weet je, het is echt wel leuk om de Bretoense lat er eens bij te nemen, die op een papieren kaart te leggen, mijlen af te passen met de puntpasser, of peilingen te nemen met een handpeilkompas. En wát als je elektronica het ooit zou laten afweten?

In de examenklas van de scheepvaartpolitie in Oostende klik ik op het bolletje naast het naar mijn mening correcte antwoord op vraag 35, de laatste vraag, en sluit af. De pc gaat uit, en ik ben vooral blij dat ik die groene genadeloze tijdbalk bovenaan in het scherm niet meer hoef te zien, we zijn anderhalf uur verder. Van een aantal dingen was ik zeker, bij andere twijfelde ik, en een paar keer heb ik gegokt, nu snel naar het lokaal naast de examenklas voor het resultaat. En kijk, de dame aan het loket feliciteert me, geslaagd! Lachend high-five ik met haar, ik kan wel een dansje doen, op een wolk zweef ik naar huis.

Nee, het brevet had ik niet nodig. En of je met het behalen van de vereiste 60% voor dat examen echt hebt laten zien wat je kunt, daar valt ook wat over te zeggen. En of de 35 vragen die daar gesteld worden nu dé relevante vragen zijn om te peilen naar je kennis is ook nog maar de vraag. Wat voor mij telt is dat ik afgelopen winter heb bijgeleerd. Want varen, dat blijft leren…

Vieren!

vie·ren (vierde, heeft gevierd) 

1: feestelijk doorbrengen of gedenken: zijn verjaardag vieren.

2: laten uitlopen of schieten: de teugel(s) (laten) vieren, minder streng gaan optreden

Vieren in de eerste betekenis van het woord kent iedereen. Maar als er op een boot ‘vieren!’ geschreeuwd wordt, gaat het meestal niet over feesten.

Dan weet je dat je -snel, snel!- een lijn moet lossen. De schoot, bij voorbeeld, omdat de boot door te veel druk in de zeilen vervaarlijk gaat hellen, onbestuurbaar wordt, uit het roer loopt. Of een landvast die te strak gehouden wordt bij een aanlegmanoeuvre. Of een meertouw in een sluis wanneer het waterpeil sneller zakt dan verwacht, en je moet voorkomen dat je aan de sluismuur komt te hangen…

Deze winter bleef onze boot in het water. Maar de eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat onze winterse zeiltochtjes -tot hier toe, de winter is nog niet om- op één hand te tellen zijn. Maar op niet onaangename wijze kwam ik tijdens een van die zeiltochtjes tot de bevinding dat vieren in de zin van ‘het is feest!’ en vieren in de zin van ‘lossen, die lijn!’ meer met elkaar gemeen hebben dan je zou denken…

En dat ging zo:

De allerlaatste dag van het oude jaar en de eerste dag van het nieuwe, die willen we graag aan boord van onze Pat Panick vieren en drie vrienden vergezellen ons. Op 31 december gaan we van Nieuwpoort naar Oostende varen. Daar feesten we aan boord en om middernacht gaan we naar het vuurwerk kijken op het strand. Op 1 januari zeilen we terug…

Het mag een feestelijke zeiltrip worden en in de week die er aan voorafgaat, plan ik lekkere dingen, champagne, wijn, een feestmenu. Er komt een kerstboompje aan boord, en kerstlichtjes, kerstservetjes… Ik maak lijstjes om af te vinken. Tot ik een van de vriendinnen bel om het over het feestmenu te hebben, je kent het wel, wie brengt wat mee… Zij wuift mijn plan-drift weg. ‘Bij aankomst in Oostende gaan we toch gewoon met zijn allen boodschappen doen en kijken wat er op onze weg komt, lacht ze, de winkels barsten van het lekkers tijdens dagen als deze!’ Ook goed… Maar allerlei gerechtjes, receptjes blijven door mijn hoofd malen. Koken aan boord, ik vind het leuk. Sedert kort schrijf ik daar ook over op de website Zeilhelden, in de rubriek ‘zee-eten’. De vriendin vindt dat grappig. ‘Je wordt nog de Pascale Naessens voor zeilers’, knipoogt ze. (waarmee ze bedoelt: ‘neem jezelf maar niet te veel au sérieux!’)

Tijdens het boodschappen doen beslissen we: oesters, een vissoep. Wat hebben we nodig? Daar ga ik weer. ‘Wou je nu echt zelf een visbouillon trekken?’ grijnst de ene vriendin terwijl ze een kant en klaar emmertje vissoep aanwijst. Bereid in de vismijn van Oostende, staat er te lezen op het etiket. ‘Waarom moeilijk doen als het gemakkelijk kan?’ grapt de andere vriendin als ze met een schaal voorgesneden stukken vis komt aangelopen. ‘Is bedoeld voor visfondue, maar waarom niet in de soep, handig toch?’ Ik geef ze graag gelijk. Vieren gaan we, loslaten…

Helemaal kan ik het toch niet laten en geef mijn draai aan de feestsoep door een uitje en wat tomaten in olijfolie te stoven vooraleer de kant en klare vissoep, bereid in de vismijn van Oostende, in de pot gaat.

Niet te hard willen, het is een mooi voornemen zo aan het begin van een nieuw jaar. Kunnen loslaten, plannen bijstellen ook. Op een boot is het een goede eigenschap, want vaak lopen de dingen niet zoals voorzien, hoe goed voorbereid je ook dacht te zijn. Lenig en soepel, zo moeten zeilplannen zijn…

“Hebben jullie het wéérbericht wel gehoord?”

19 oktober 2017

Herfst, je ontkomt er niet aan. Onze jachthaven oogt leeg. Wegens renovatiewerken moeten we plaats maken tegen eind oktober. Nooit eerder gingen we zo vroeg uit het water.

Ik zie mijn schipper zachtjes verwelken naarmate die datum dichterbij komt. Voor hem is de winter met zijn korte dagen en zonder zeilboot heel erg lang. En zit de tocht die we nog wel eens met 1 november varen er niet in. Zeilen naar Dover, dagje met de trein naar London en terug. “Dan doen we dat toch gewoon eerder”, troost ik, “neem volgende week vrijdag vrij, we maken er een lang weekend van, nu, net voor we uit het water moeten.”

Elke dag volgen we het weerbericht. Er is onstuimig herfstweer op komst. Zuid, zuidwest. De hardste wind komt op zaterdag, geeft niks, dan liggen we al in Dover… In onze overmoed bestellen we de treinkaartjes Dover-London.

Op donderdag zeilen we van Nieuwpoort naar Duinkerke. Zuidenwind, dat gaat goed. Het is niet koud, het is droog, we hebben er zin in.

Maar als we op vrijdagochtend Duinkerke buitenvaren gaat de zee wel erg ruig tekeer. De wind keert zich tegen ons, trekt aan, koppig doorklieven we de nukkige zee. Witte schuimvlokken waaien horizontaal van de puntige golven af.

Een boot van de Franse douane komt naast ons varen en roept op. Een paar routine vragen. Maar dan, bezorgd, “Hebben jullie het wéérbericht wel gehoord?” En “Wees toch maar voorzichtig!”… Het wordt stil aan boord. Nu zit de stroom nog mee, maar straks kijken we aan tegen enkele uren tegenstroom. Het gaat wel een heel erg lange tocht worden. En als het hier al zo heftig is, hoe zal het dieper in zee zijn? En voor de muur van Dover, waar het zo kan spoken?…

Bij de volgende windstoot maken we rechtsomkeer. Met de wind nu ruim van achter varen we op slag een stuk comfortabeler. Zo veel comfortabeler, dat ons even het gevoel bekruipt dat we ons bang hebben laten maken. Maar net niet voor top en takel -nauwelijks een puntje grootzeil en amper een hoekje stagzeil- lopen we vlotjes 7 knopen en zien in dat aan de wind varen geen optie is, laat staan opkruisen.

Voor het weekendje-weg-gevoel varen we door naar Oostende, kunnen we daar op zaterdag nog iets leuks doen en zondag de luttele 9 mijl naar Nieuwpoort terugvaren.

En kijk, het mag dan Londen niet zijn, maar Oostende heeft wel iets te bieden. Precies vandaag gaat er een bijzondere tentoonstelling van start, ‘Het Vlot. Kunst is (niet) eenzaam.’‘ Thema Het Vlot, als voertuig, reddingsmiddel, plek van isolatie, reflectie, twijfel, inzicht, symbool ook van de (zoek)tocht van de kunstenaar… We lachen om het toeval dat wij uitgerekend hiér aanspoelden… Meer symboliek kan niet, beelden van mensen onderweg, varend, overspoeld, drijvend, toch telkens weer overeind krabbelend, houvast zoekend op een vlot. De kunstwerken, video’s en installaties zijn op uiteenlopende locaties in de stad te zien, een aanrader.

En dan is daar zondag, en gaan we even dat eindje terug varen naar Nieuwpoort. Hadden we gedacht… Moeizaam stampen we de havengeul uit, de zee kolkt, de hemel buldert herfst. Geen zeilboot in de verste verte te bespeuren. Het wordt weer stil aan boord. We hebben nog maar anderhalf uur stroom mee, straks wordt dat tegenstroom. Springtij bovendien. We hebben weinig zeil gezet en kunnen niet echt hoog aan de wind in dit weer. Bij het eerste overstag manoeuvre zien we in dat dit niks wordt en maken rechtsomkeer.

We meren braafjes af op dezelfde plaats van waar we vertrokken en nemen braafjes de tram terug naar Nieuwpoort… Onze boot, die varen we later wel terug.

Soms vlot het niet zoals gehoopt…

Zeilen van oud naar nieuw…

Ik hou van alle seizoenen. Ook van de winter. De sfeer van Kerst, kaarsen, een knetterend haardvuur, filmpje kijken van onder een dekentje in de zetel. Thuis is het knus, maar ook winterzeilen heeft zijn charme. En ook aan boord maken we het gezellig.

31 december 2015

Het weerbericht is gunstig, zuidzuidwest 4 à 5 beaufort, geen regen. De lucht is wel verdacht donker als we -warm ingeduffeld- de trossen losgooien in Nieuwpoort, en we worden bij het afvaren verrast door een hevige korte plensbui.. Samen met de Festina Lente vertrekken we naar Oostende.

Op zee is de winterzon als snel van de partij, de wolken houden het voor bekeken, we varen comfortabel enkel onder genua.

Ken je Janus, die Romeinse god met twee gezichten? Eentje kijkt achterom en eentje kijkt vooruit. Hij was de god van einde en begin, van poorten openen en sluiten. Naar hem werd de maand januari genoemd. We laten het oude jaar achter ons, en gaan het nieuwe tegemoet.. 2015 spoelt weg in ons kielzog.

In Oostende liggen we net niet alleen in de haven.

We trekken de stad in om allerlei lekkers te kopen voor ons oudejaarsavond dineetje aan boord. De kaarsjes branden, de kurken knallen en de kreeften gaan in de pot. Om middernacht is er een spetterend vuurwerk.

1 januari 2016

Zuidoost waait het vandaag, ideaal om het nieuwe jaar in te zeilen, terug naar Nieuwpoort.

O ja, en goede voornemens, die horen er ook bij op de eerste dag van het jaar… Dit keer wordt dat werk maken van het trimmen van de boot. Want we moeten de duimen leggen voor Festina Lente -what’s in a name… Met haar pronte mast en lage waterlijn haast ze zich langzaam en loopt uit op ons, al is ze een maatje kleiner. 2016, er zal gezeild moeten worden!